AM

AM

Magmula pa noong ako ay tumungtong sa kolehiyo, nahilig na ako makinig sa AM radio.  Noong una, ay para malaman ko lang kung may pasok, pag umulan nang malakas o may bagyo, o pag may panibagong kudeta, o strike ng jeep.  Kalaunan, naadik na ako sa radyo sa umaga, na dapat ay kasabay ng aking kape, at naging source ko na ng balita lalo na pag walang mabiling dyaryo.  Mura na, available pa kahit anong oras.  Pwede ka makakuha ng balita o analysis ng mga eksperto tungkol sa ekonomiya, o tsismis tungkol sa mga pulitiko, kahit naliligo ka, tumatae, o nagmamaneho, na hindi mo pwedeng gawin sa dyaryo.  Hindi ka pwede magbasa ng dyaryo habang naliligo ka o pag nagmamaneho.  

Kalaunan, pati sa hapon at pag may pagkakataon, nakikinig na rin ako ng AM.  Pagsakay ko ng sasakyan, naka-AM na ako agad, at bukod sa balita ay nakikinig ako kung saan ang trapik na dapat iwasan, na karaniwan ay kasabay ng mga balita tungkol sa hinoholdap na bangko, taong nasagasaan ng bus, o mga lalaking umaakyat sa billboard na may malaking litrato ng artista na naka-brief, dahil daw hindi na niya makayanan ang iniwan siya ng kanyang asawa, at hindi daw bale sana kung isinama ng misis niya ang tatlo nilang anak na ang ku-cute pero gutom na gutom, pero hindi, iniwan sa kanya yung tatlo at sumama na lang basta sa ibang lalaki na mas bata, at umakyat lang naman siya sa tuktok ng billboard dahil may mga humahabol sa kanya, at hindi naman totoo na nagda-drugs siya, dati lang daw gumagamit siya, pero ngayon hindi na, at ngayon ay gusto niyang makausap si Ted Failon, at kung hindi ay tatalon na talaga siya, paalam malupit na mundo.  Ang saya-saya sa Pilipinas talaga.  Teka, hindi naman iyan ang gusto ko isulat,e.  AM ang topic ko, e.

Para bang senyales ng aking pagtanda, unti-unti ay lumayo na rin ako ng lumayo sa FM radio, dahil bihira nang patugtugin sina Eric Clapton at Carlos Santana sa FM, at puro na lang mga cute na boy bands o si Justine Bieber ang naririnig ko.  Ayoko na rin sa FM, dahil nabubuwisit lang ako sa mga DJ na tawa nang tawa nang hindi ko alam ang dahilan kung bakit, o kaya ay Ingles nang Ingles na may slang, at nagpupumilit na maging tunog-Stateside o tunog-marunong, kahit wala namang laman ang sinasabi.  Para bang gusto nilang sabihin na, “Hindi baleng walang laman, basta may slang”.  Pakyuol.

 

At kalaunan uli, unti-unti ko nang napansin kung sino ang maayos at credible na pakinggan sa AM radio, kung sinong commentators ang propesyonal, kung sino ang nababayaran, kung sino ang matapang, kung sino ang nagtatapang-tapangan, kung sino ang tanga, kung sino ang nagtatanga-tangahan.  Hindi ko alam kung sino ang mas nakakaasar, ang nagdudunong-dunungan o ang nagtatanga-tangahan.  Parang pareho lang.

Nahahalata ko  kung sino ang nag-aaral at naghahanda sa kanyang program, at kung sino ang nambobola.  Napansin ko rin na kung sino pa ang mas engot at mababaw na commentator sa radio, ay iyon pa ang mas malakas mambatikos sa gobyerno.  Mas madali kasing ngumakngak, tumira at mambatikos, kaysa sa mag-aral at ilahad ang mga tunay na isyu sa pamahalaan at lipunan.  

Napansin ko rin na maraming mga reporters at newscasters, at siguro ay dahil sa mga newswriters na rin, ang paulit-ulit na nagsasalita ng mga maling salita sa ere.  Dahil sa dalas ng kanilang mga pagkakamali sa mga salitang kanilang ginagamit, ang mali ay nagiging pangkaraniwan, at ang pangkaraniwan ay naging katanggap-tanggap, at ang katanggap-tanggap ay naging tama na.  Iyon ang ruta kung paano ang mali ay nagiging tama, kahit man lang sa lenggwahe ng mundo ng AM radio.

Ang AM radio ay umaabot sa halos lahat ng sulok ng Piipinas, at pinapakinggan ng lahat ng uri ng tao.  Sa aking isang nabasa, ang AM radio daw ay umaabot at napapakinggan ng 85% ng mga Pilipino (o 85 milyong Pinoy), at meron nang 330 AM radio stations sa buong bansa, samantalang ang pinagsama-samang mambabasa ng mga dyaryo tulad ng Inquirer, Bulletin at Philippine Star ay 1.5 milyon lamang pinagsama-samang mambababasa, o wala pang 2 % ng mga Pinoy.  (Mahigit one-fourth pa siguro doon ang nagbabasa lang ng bagong tabas ng palda sa fashion page).  Kaya nga napakalaking responsibilidad ng mga taga-radyo na magsalita ng tama sa kanilang programa.  (Hind ko pa binabanggit dyan ang mismong sustansya o laman ng kanilang balita o komentaryo).  Ang mga security guard, mga tsuper ng lahat ng uri ng sasakyan, mga tindera sa palengke, mga matatanda sa bahay, mga mananahi, mga estudyanteng wala nang inintay kundi ang announcement ng walang pasok, at lahat ng pasahero sa UV Express na naiipit sa trapik, lahat sila ay nakikinig ng regular sa AM radio, kaya anumang mali na paulit-ulit na sinasabi sa radyo, ay siguradong nakakasanayan na rin at tinatanggap na ng mga nakikinig bilang tama. 

Alam ko, alam nyo rin ang tinutukoy ko.  Pero bakit ang mga reporters at commentators, parang hindi alam ito?   Ayokong mag-astang Pilipino teacher, dahil sa totoo lang, hindi mo naman kailangang maging Pilipino teacher o puristang Pilipino para mapansin na mali ang kanilang mga sinasabi. Hindi lang ito nangyayari sa radio, talamak din yan sa TV news programs.

Ilan lamang sa mga pagkakamaling siguradong ikinagagalit ni Balagtas ay mga ito:

“Maliban sa” – Lagi ko itong naririnig.  Ang sinasabi nila ay “maliban sa”, pero ang ibig nila sabihin ay “bukod sa”.  Ang “maliban sa” ay “except“, at ang “bukod sa” ay “aside from”.  Halimbawa, sinabi ng broadcaster, “Maliban kay Pinoy, ang mga um-attend ng tong-its sa Malacanang ay sina Purisima, Alcala at Boy Abunda”.  Mali.  Ang tamang salita ay “Bukod kay Pinoy, ang umattend ng tong-its sa Malacanang ay sina Purisima, Alcala at Boy Abunda, and they lived happily ever after…”.

“Ibinasura” – Pag may nabalitang mosyon o petisyon sa korte na na-deny, laging sinasabi ng mga taga-radyo, ibinasura.  Ano yon, itinapon sa waste can?  Binasa ni judge, naasar, pagkatapos nilamukos, at tinapon sa basurahan?  Bakit hindi ninyo na lang sabihin na hindi pinagbigyan o tinanggihan, dahil walang merito o katwiran.  Denied or rejected for lack of merit.  Mas accurate kasi iyon.  Hindi kasi natututo ang mga tao, pag naririnig nila sa radio na ang isang petition ay ibinasura.  Dapat malaman ng mga tao na ang mga kaso sa korte at mga ahensya ng gobyerno ay tinatanggap, tinatatakan ng “Received”, inuupuan, kunwari ay binabasa, kunwari ay pinag-aaralan, uupuan uli, at pagkatapos ay dinedesisyunan ng granted o denied, at nakasulat ang dahilan.  Hindi lang basta ibinabasura.

Mali kasi ang pagiging sensational o graphic, kung ang tatamaan naman ay accuracy. 

Otoridad – (Karaniwang nakalagay sa headlines o summary ng mga balitang nakalagay sa baba ng TV ninyo na gumagalaw – Example ng news item na ito:  “Otoridad, nababahala sa pagdami ng mga tanga sa Senado”).   Ano ba yung otoridad?  Mga manager sa tindahan ng kotse? Walang salitang otoridad; autoridad, pwede pa, kahit na nga mukha pang pilit na pilit.  Spelling lang, mali pa.  Bakit di nyo na lang sabihing “gobyerno”?  

Sinsero – Wala ring salitang sinsero.  Matapat meron. Totoo. Taos-puso. 

Basiko – Bakit di nyo na lang sabihing pundamental; mas maiintidihan ka at hindi masakit sa tenga.  Basiko?  Iyan ba ‘yung butong nag-uugnay sa mga braso?  Basiko.  Basiko nyo mukha nyo.

Hindi ako naggagaling-galingan.  Pero, ang mga salita at paraan na ginagamit sa pagbibigay ng balita ngayon ay ridikuloso at absurdo.  Sa mga nagdadala ng balita sa radio, bago kayo magbuhat ng sarili ninyong bangko, at ipagyabang ninyo na kayo ay in the service of the Filipino people, o ang dala ninyo ay serbisyong totoo, ang dapat ninyong unahin ay kumuha ng maayos na teacher sa Pilipino at itama ang mga salitang ginagamit ninyo.  

Ang mga sinserong kagawad ng mga otoridad sa MMDA ay naghain ng petisyon para makapagbigay ng basikong serbisyo, maliban sa koleksyon ng basura, pero ito ay ibinasura.

Sige nga, kapamilya at kapuso, sabihin ninyo kung tama iyan.